Onder een prachtige sterrenhemel wandel ik naar de zaal, waar andere medestudenten zittend op hun kussentje proberen mediteren. Ik dacht dat ik het moeilijk zou vinden om op te staan om vier uur, maar eigenlijk geniet ik er van. Wakker worden voor de zon op gaat, dat heeft wel iets.
Ik zet me goed klaar op het kussentje, met een deken, sluit mijn ogen en ga aan de slag. Zoals ons de eerste avond werd aangeleerd, probeer ik mijn ademhaling te observeren. Mijn geest vindt het duidelijk leuker om af te dwalen en zich met iets anders bezig te houden. Ik merk na een tijdje dat mijn geest scherper wordt en ik mijn gedachten bewuster opmerk: een herinnering van dit, een herinnering van dat, een plan voor de toekomst, een angstgedachte over de toekomst. Allemaal gecreëerde beelden en imaginaties, niets is eigenlijk écht, niets is nu. Ik merk dat ik me vooral verlies in de leuke herinneringen. Dat die een lach op mijn gezicht toveren, dat ik ervan ga glunderen, dat ik er in wil blijven; dat ze mij weghouden van het mediteren. Het is absurd en grappig om mijn eigen geest te observeren en te zien wat voor linken deze legt. De eerste drie dagen voelen werkelijk aan als het ‘temmen van de geest’. Ik vind het een intrigerende gedachte dat we onze geest aan het trainen zijn. Het is eigenaardig op te merken dat dit ook werkelijk gebeurt… Dat de gedachten stiller worden, minder vaak naar boven komen of sneller weer weg zijn. Ongelofelijk dat er drie dagen van tien uur per dag mediteren nodig zijn om mijn eigen geest te temperen. Ongelofelijk ook dat het tien dagen lang, zonder input van boeken/films/muziek/gesprekken, z’n gangetje verder blijft gaan.
Ik loop de hal uit en maak een wandeling. Blij dat de zon schijnt zet ik me op een bankje ergens in de natuur. Een beetje later komt er een medestudente, wiens naam ik niet eens ken, naast me zitten. We zitten naast elkaar. In stilte. Beide genietend van de zon.
Vanaf de vierde dag wordt de Vipassana meditatie uitgelegd en zijn er dagelijks verschillende vaste tijdstippen dat we volledig stilzittend moeten mediteren voor een uur. Het harde werk begint dan pas. Ik ervaar de Vipassana meditatie als heel speciaal. Ik had nooit op voorhand gedacht dat deze meditatie techniek zo diepgaand zou zijn, zo dicht bij mezelf. En ooh, wat heb ik pijn! Ik probeer te aanvaarden dat de pijn er is en dat die ook weer weg zal gaan. Dat is de techniek. Vipassana betekent letterlijk: “de dingen zien zoals ze werkelijk zijn”. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Ik wil die pijn niet. Ik zit er tegen te vechten. Na een tijdje voel ik dat mijn lichaam meer en meer pijn begint te doen, nét omdat ik er tegen opboks. Ik voel mijn geest bijna kraken, ontploffen van frustratie.
Zo gaan er dagen voorbij. Ze komen en gaan. De ene keer lukt het beter dan de andere. Mijn kamergenoten gaan als vriendinnen aanvoelen en ik bedenk me dat er om samen te leven eigenlijk niet veel praten nodig is als er een duidelijke structuur en regels zijn. Na enkele dagen weet ik perfect wanneer de ene een wandeling gaat maken en de andere gaat douchen. Wat praten we dagelijks eigenlijk over veel onzinnige dingen. Ik begin de stilte enorm te waarderen. Het is grappig om te zien wat de stilte met ons doet. Terwijl ik thee drink, zie ik een groepje vrouwen naar een boom kijken waar een eekhoorntje eikels zit te knabbelen. Ze glimlachen en zijn gefascineerd. Een beetje later zie ik iemand naar een spinnenwebmakende spin kijken. Het doet me lachen. We zouden er anders gewoon voorbij lopen. Nog wat later betrap ik mezelf er op dat ik heel aandachtig de bijtjes zit te volgen wanneer ze nectar uit verschillende bloemen willen halen. En iedereen gaat stralen wanneer, na enkele dagen regen, de zon er weer bij is. Ja, die kleine dingen.
Deze tiendaagse is een grote uitdaging. Ik merk dat ik mezelf steeds verder probeer te krijgen. Daarnaast probeer ik steeds meer de gewaarwordingen te aanvaarden zonder er op te reageren; ze gewoon te observeren. Of ze nu leuk zijn of niet; ze komen en ze gaan ook weer weg, alles is veranderlijk, dat is het leven. “Everything changes: that’s the law of nature” en vanaf dat ik daar weerstand tegen bied, lopen de dingen mis. Het proberen toepassen van dit inzicht werpt duidelijk z’n vruchten af. Na een tijd ga ik minder pijn hebben, tot deze werkelijk verdwijnt. Wat een hallucinante ervaring. Zit pijn werkelijk in mijn hoofd? Wauw.
Zelfs tot en met de laatste dag lukt het mediteren me de ene keer goed en de andere keer niet. Op eenzelfde dag kan ik me heel goed voelen én enorm miserabel. Het is speciaal om te ervaren hoe wisselend het is. Op en neer. Op en neer. Ondanks dat ik de stilte ging waarderen, merk ik dat ik op de momenten dat ik me slecht voel, nood heb aan iemand die me aanmoedigt. Een klein woordje, een knuffel… Iemand? Nee? Zucht. Ik begin zelfs te hunkeren naar gewoon een glimlach of knipoog van mijn medestudenten. Maar oogcontact is niet toegestaan. Dus op deze momenten ben ik telkens weer op mezelf aangewezen. En eigenlijk, ging ik na een tijd beseffen, lukt dat ook. Dat doet wel iets met me.
Door het continu integreren van de filosofie van ‘komen en gaan’, begin ik te aanvaarden dat het de ene keer goed gaat en de andere keer niet. En wat voor een wijze les is dat voor het leven. Wij willen meestal alleen de goede momenten en vanaf dat de slechte momenten er zijn voelen we ons nóg slechter omdat we niet accepteren kunnen dat we in een slecht moment zitten. Ik had het al vaker gehoord: “na regen komt zonneschijn” en “soms moet je kutmomenten hebben om de goede te appreciëren”. Ook had ik al over deze vergankelijkheid gelezen in Boeddhistische boeken. Maar daar sta je dan met die woorden, als het slecht gaat.
Wat voor mij het grote verschil heeft gemaakt tijdens deze Vipassana meditatie is dat ik het heb leren vóelen met mijn lichaam dat alles komt en gaat – tot in het extreme. Dit voelen is een fascinerende ervaring. En ervaring doet me beter leren en begrijpen. Deze ervaring is duizend keer krachtiger dan de woorden die ik al had gehoord of gelezen. Het zijn eigenlijk geen woorden meer. Het gaat voorbij taal. Ik heb de woorden ervaren en daardoor hebben ze een diepgaande betekenis gekregen. Alsof het nu in mijn zijn gekerfd is.
Voelen met je lichaam dat alles komt en gaat – dat dat natuurlijk is; dat dat het leven is, dat eigenlijk alles vergankelijk is en continu verandert, maar dat wij dat als mens zo moeilijk aanvaarden kunnen – is voor mij een grote, wijze les waarvoor ik heel dankbaar ben. Ik heb deze les geleerd, maar dat wil niet zeggen dat ik het daarom perfect kan toepassen. De weg is lang. En ik kom zeker opnieuw op momenten dat ik moeite heb met verandering – eender de welke; dat ik het moeilijk zal kunnen aanvaarden. Maar dat is dan ook oké, dat is dan mijn realiteit van dat moment die ik moet proberen accepteren. Dat is Vipassana.
Vipassana heeft me echt dichter gebracht. Bij wijsheid. Bij acceptatie. Bij het leven. Bij de natuur. Bij anderen en bij mezelf.
Eigenlijk is het onbeschrijfelijk en beyond language. De diepte en intensiteit die ik heb ervaren krijg ik hier niet neergepend. Iedereen ervaart deze tiendaagse ook volledig anders. Dat werd duidelijk op de laatste dag toen we terug mochten praten. Ik wil degenen die interesse hebben of twijfelen, aanraden om zich te informeren en er toch eens goed over na te denken het ook te doen. Ik ervaar het als een groot cadeau dat ik heb gekregen voor het leven en ik denk dat veel van mijn medestudenten dat gevoel ook hadden.
Meer informatie over retraites in België: http://www.pajjota.dhamma.org/ Meer informatie over Vipassana via twee documentaires: ‘Dhamma Brothers’ & ‘Doing time, doing Vipassana’